Pilotfase
In de pilotfase testen we een prototype van de interventie in een gecontroleerde setting. Dit geeft snel en risicovrij inzicht in wat werkt en wat nog bijgeschaafd moet worden. Ideaal voor optimalisatie voordat je grootschalig uitrolt.

Voorbeeld: een nudge tegen bijplaatsing wordt getest bij een klein aantal afvalcontainers of – nog kleiner – in een gedragsexperiment.

Evaluatie in de praktijk
Bij gedragsverandering telt maar één ding: doen mensen iets anders dan voorheen? Daarom streven we ernaar om daadwerkelijk gedrag te meten — bijvoorbeeld via observaties, gedragsdata of registratie.

Is dat niet haalbaar, bijvoorbeeld omdat dit te kostbaar is, of het doelgredrag niet vaak genoeg voorkomt? Dan maken we gebruik van proxy-metrics. Dit zijn meetbare indicatoren die sterk samenhangen met het gedrag dat we willen beïnvloeden. Denk aan:

• Het gevolg van het gedrag: zoals een lager verbruik van schoonmaakmiddelen na een hygiëne-interventie.

• Het werkingsmechanisme van de interventie: brengt de interventie verandering in de variabelen die voorspellende zijn voor het doelgedrag in kwestie, zoals aandacht, emotie of perceptie, gemeten met neurowetenschappelijke tools en gedragsvragenlijsten. Welke indicatoren relevant zijn, is afhankelijk van de psychologische drivers die in de driver-analyse zijn vastgesteld.

Door de juiste meetstrategie te kiezen, krijg je betrouwbaar inzicht in de effectiviteit van je interventie — en kun je verder bouwen op wat werkt.

Om met zekerheid te zeggen dat je interventie effect heeft, moet je iets hebben om het mee te vergelijken. Dat kan op verschillende manieren:

• Voormeting & nameting
  Hier meten we het gedrag vóór de interventie en opnieuw erna. Zo fungeert de beginsituatie als ‘controle’. Deze aanpak is geschikt wanneer je slechts één groep hebt om mee te werken. Om effecten vast te kunnen stellen vereist dit wel dat het doelgedrag voorafgaande aan de interventie stabiel was.
• Controle- en testgroepen, gelijktijdig gemeten
  Als de interventie random is toe te wijzen, of op meerdere locaties wordt uitgerold, dan kunnen we een klassieke experimentele opzet gebruiken: een testgroep die wordt blootgesteld aan de interventie, en een controlegroep waarbij dit niet het geval is. Dit heet ook wel de Randomized Controlled Trial (RCT), in de wetenschap de gouden standaard om effecten vast te stellen. Zo isoleren we het effect van de interventie en sluiten we externe factoren uit.

Deze vergelijkingen geven je het bewijs dat je nodig hebt om te bepalen of — en hoeveel — jouw aanpak werkt.